Πανελλήνιες 2021: Θέματα και απαντήσεις στα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Πανελλήνιες 2021: Το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών είναι το δεύτερο που θα κληθούν να εξεταστούν οι μαθητές στην Ανθρωπιστική κατεύθυνση του Γενικού Λυκείου στις 16 Ιουνίου.

Οι μαθητές της Γ’ Λυκείου θα δώσουν «μάχη» για μία θέση στα ΑΕΙ, σε ένα νέο καθεστώς με αρκετές αλλαγές όσον αφορά στη διαδικασία της εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Για πρώτη φορά σε πανελλήνιες δεσμεύονται θέσεις σε δημόσια ΙΕΚ, με στόχο όσοι δεν πετύχουν την εισαγωγή τους σε πανεπιστήμια να τους δοθεί μια εναλλακτική σπουδών και παράλληλα, επανέρχεται η ελάχιστη βάση εισαγωγής.

Παράλληλα, πριν τις εξετάσεις θα πρέπει να έχουν κάνει self test.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε προτεινόμενο θέμα για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.

Πανελλήνιες 2021: Τα προτεινόμενα θέματα για τα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

To «Νέο Φροντιστήριο» δημοσιοποίησε το… φαβορί για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.

Δείτε στο xristika.gr τα προτεινόμενα θέματα και τις απαντήσεις:

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α.  Η συγκρότηση της πόλης (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Α.1.12, 1253a 29 – 39 )

Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν· ὁ δὲ πρῶτος συστήσας
μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον. ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν·ἡ   πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις. 

Β. Η αλληγορία του σπηλαίου: οι φιλόσοφοι (ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία 519b – 520a)

Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει,οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως. 

Γ. Ο χαρακτήρας και οι στόχοι της παιδείας (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Θ 1.3–2.1, 1337a33 – b11)

Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν· τίς δ’ ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν. νῦν γὰρ ἀμφισβητεῖται περὶ τῶν ἔργων. οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τοὺς νέους οὔτε πρὸς ἀρετὴν οὔτε πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον, οὐδὲ φανερὸν πότερον πρὸς τὴν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος· ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ περιττά (πάντα γὰρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας)· περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον (καὶ γὰρ τὴν ἀρετὴν οὐ τὴν αὐτὴν εὐθὺς πάντες τιμῶσιν, ὥστ’ εὐλόγως διαφέρονται καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς). 

Δ. Η ηθική αρετή και η ηθική πράξη (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια, Β.1.5 – 8, 1103b2-25)

Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ᾽ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. α. Δίπλα σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου να γράψετε “Σ”, αν είναι σωστή, 

ή “Λ”, αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο:

1. Ο νόμος, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οφείλει να υπηρετεί αποκλειστικά τις “βέλτιστες

φύσεις”,  ώστε να επιτελούν απρόσκοπτα το έργο τους. 

2. Ο Αριστοτέλης ναρκοθετεί την ανάγκη δημιουργίας νομοθετικού πλαισίου για την παιδεία.
3. Η εξέταση του εκπαιδευτικού συστήματος της εποχής του Αριστοτέλη μπορεί να δείξει ποιό πρέπει να είναι το περιεχόμενο της διδακτέας ύλης.
4. Οι νομοθέτες καθιστούν τους πολίτες δίκαιους με την επιβολή ποινών.
5. Το πολίτευμα αξιολογείται ως αγαθό από την επιτυχία του εθισμού των πολιτών.

(μονάδες 5)

β. Να επιβεβαιώσετε την καθεμιά από τις απαντήσεις που δώσατε καταγράφοντας το

αντίστοιχο χωρίο από το αρχαίο κείμενο.

(μονάδες 5)

Β1. Οι έννοιες του Δικαίου και του Νόμου έχουν εξέχουσα θέση στο φιλοσοφικό στοχασμό του αρχαίου ελληνικού κόσμου και δε θα μπορούσαν παρά να κατέχουν την ίδια θέση στο έργο τόσο του Πλάτωνα όσο και του Αριστοτέλη. Να παρουσιάσετε τον απώτερο σκοπό τους, όπως αυτός προκύπτει από τη μελέτη των κειμένων αναφοράς.

(μονάδες 10)

Β2. Ποιές είναι οι προτάσεις του Αριστοτέλη για το χαρακτήρα της εκπαίδευσης, πώς  

αυτές δικαιολογούνται σε ένα έργο πολιτικής θεωρίας όπως είναι τα ‘Πολιτικά” και 

ποιους εκφραστικούς τρόπους επιστρατεύει για να εκθέσει τις απόψεις του στο

συγκεκριμένο ζήτημα;

(Μονάδες 10)

Β3. Να γράψετε για καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου τη λέξη “ΣΩΣΤΟ” ,αν είναι σωστή, ή τη λέξη “ΛΑΘΟΣ”, αν είναι λάθος.

1. Ο Πλάτωνας στον διάλογό του Κρίτων παρουσιάζει τον Σωκράτη να εξηγεί γιατί δε θεωρούσε σωστό να διαπράξει αδικία εναντίον της πόλης για την άδικη καταδίκη του.
2. Οι σοφιστές θεωρούνται πρωτοπόροι της φιλολογίας και της γλωσσολογίας.
3. Οι όροι “κοινωνική ομάδα” και “κάστα” θα απέδιδαν σαφέστερα τη διάκριση του πληθυσμού στις αρχαίες κοινωνίες.
4. Όταν επέστρεψε ο Αριστοτέλης στην Αθήνα το 335π.Χ, την Ακαδημία τη διεύθυνε ο Σπεύσιππος.
5. Η πόλις έχει ως στόχο την ευδαιμονία, ώστε να πετύχει στη συνέχεια και την αυτάρκεια.

(μονάδες 10)

Β4. α. Να βρείτε στο κείμενα Α & Β λέξεις ετυμολογικώς συγγενείς με τις ακόλουθες :

ιστός, αριθμός, υποτακτικός, καταδότης, αφετηρία.

(μονάδες 5)

β. Να γράψετε για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου Γ από μια αντώνυμη 

στην Αρχαία  Ελληνική:

οὐθέν, ἂριστον, φανερόν, μᾶλλον, ὁμολογούμενον

(μονάδες 5)

Β5.   ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Οἰδίπους Τύραννος

Αν κάποιος πράττοντας και λέγοντας [στρ. β]
πορεύεται τον υπερόπτη δρόμο,
όποιος τη Δίκη δε φοβάται
κι όποιος δε σέβεται τα ιερά τεμένη των θεών,
ας λάβει μοίρα δεινή
για την ανόσια χλιδή της έπαρσής του.
Αν κερδίζει παράνομα κέρδη 890
κι αν δεν ξορκίζει την ασέβεια
κι αν βεβηλώνει μανιακός τ᾽ ανέγγιχτα,
πώς θα το καυχηθεί πως θα γλιτώσει
την ψυχή απ᾽ των θεών τα βέλη;
Αν είναι να τιμούν ανόσιες πράξεις,
γιατί να σέρνω το χορό στην ιερά πανήγυρη; 

Αφού μελετήσετε τους παραπάνω στίχους από τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή να συγκρίνετε τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου δίχως αρετή που περιγράφει ο Αριστοτέλης (κείμενο Α) με όσα αναφέρει ο Χορός για τον άνθρωπο που ξεπερνά τα όρια και το μέτρο. 

(μονάδες 10)

Γ.ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο Λυκούργος εισηγείται εἰσαγγελίαν προδοσίας εναντίον του Λεωκράτη για τη φυγή του από την Αθήνα τις κρίσιμες στιγμές μετά την ήττα στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.).  Συγκεκριμένα ένα ψήφισμα καθιστούσε ενόχους προδοσίας όσους θα εγκατέλειπαν στο εξής την Αθήνα. Ο Λεωκράτης, όμως, πρόλαβε να καταφύγει στη Ρόδο κάποιες ώρες πριν από την ψήφισή του και έτσι, στην πίστιν του λόγου του, ο Λυκούργος τονίζει την ηθική  πλευρά του ζητήματος. 

Καίτοι ὑμεῖς τίνα τρόπον νενομίκατε περὶ τούτων, καὶ πῶς ἔχετε ταῖς διανοίαις, θεωρήσατε. ἄξιον γὰρ ὅμως καίπερ πρὸς εἰδότας διελθεῖν· ἐγκώμιον γὰρ νὴ τὴν Ἀθηνᾶν εἰσι τῆς πόλεως οἱ παλαιοὶ νόμοι καὶ τὰ ἔθη τῶν ἐξ ἀρχῆς ταῦτα κατασκευασάντων, οἷς ἂν προσέχητε, τὰ δίκαια ποιήσετε καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις σεμνοὶ καὶ ἄξιοι τῆς πόλεως δόξετ’ εἶναι. ὑμῖν γὰρ ἔστιν ὅρκος,
ὃν ὀμνύουσι πάντες οἱ πολῖται, ἐπειδὰν εἰς τὸ ληξιαρχικὸν γραμματεῖον ἐγγραφῶσι καὶ ἔφηβοι γένωνται, […]. ὃν εἰ μὲν ὀμώμοκε Λεωκράτης, φανερῶς ἐπιώρκηκε, καὶ οὐ μόνον ὑμᾶς
ἠδίκηκεν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ θεῖον ἠσέβηκεν· εἰ δὲ μὴ ὀμώμοκεν εὐθὺς δῆλός ἐστι παρασκευασάμενος ὡς οὐδὲν ποιήσων τῶν δεόντων, ἀνθ’ ὧν δικαίως ἂν αὐτὸν καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσαισθε. βούλομαι δ’ ὑμᾶς ἀκοῦσαι τοῦ ὅρκου. λέγε, γραμματεῦ.

    ΟΡΚΟΣ «Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν  παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω· ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα, πλείω δὲ καὶ ἀρείω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ ἁπάντων, καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνως. καὶ τῶν θεσμῶν τῶν ἱδρυμένων καὶ οὓς ἂν τὸ λοιπὸν ἱδρύσωνται ἐμφρόνως»·

Λεξιλόγιο

νομίζω: νομοθετώ

ἀρείω: δυναμώνω

κραίνω: κυβερνώ

Γ1. Να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο που σας δίνεται: «Καίτοι ὑμεῖς τίνα … φανερῶς ἐπιώρκηκε».

Μονάδες 10

Γ2. Στο παραπάνω απόσπασμα ο Λυκούργος αναφέρεται στην προδοσία του Λεωκράτη και στην καταπάτηση ενός όρκου. Να αναφέρετε τον όρκο και τις συνέπειες που έχει η τήρησή του στη ζωή των ανθρώπων.

Μονάδες 10

Γ3α. «εἰ δὲ μὴ ὀμώμοκεν εὐθὺς δῆλός ἐστι παρασκευασάμενος ὡς οὐδὲν ποιήσων τῶν δεόντων, ἀνθ’ ὧν δικαίως ἂν αὐτὸν καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσαισθε». Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τις αντωνυμίες του αποσπάσματος. Στη συνέχεια να τις μεταφέρετε στη δοτική ενικού. 

Μονάδες 2

Γ3β. «Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν  παραστάτην» : να μεταφερθεί η φράση στον άλλο αριθμό.

Μονάδες 5

Γ3γ. «εἰ δὲ μὴ ὀμώμοκεν εὐθὺς δῆλός ἐστι παρασκευασάμενος» : να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα ρήματα του αποσπάσματος. Στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στο ΄β ενικό της προστακτικής ενεστώτα. Τέλος να μετατρέψετε τη μετοχή σε ρήμα στην οριστική έγκλιση λαμβάνοντας υπόψη το υποκείμενο.

Μονάδες 3

Γ4α. «καὶ οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα» : Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του αποσπάσματος. 

Μονάδες 2

Γ4β. «ὃν εἰ μὲν ὀμώμοκε Λεωκράτης» : Να αντικατασταθεί η αναφορική αντωνυμία του αποσπάσματος με ισοδύναμη σημασιολογικά αντωνυμία.

Μονάδα 1

Γ4γ. «ὑμῖν γὰρ ἔστιν ὅρκος, ὃν ὀμνύουσι πάντες οἱ πολῖται, ἐπειδὰν εἰς τὸ ληξιαρχικὸν γραμματεῖον ἐγγραφῶσι καὶ ἔφηβοι γένωνται» : Να μετατρέψετε το απόσπασμα σε πλάγιο λόγο με φράση εξάρτησης «οὗτος ἔφη».

Μονάδες 7

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α1. α.      1. Λ,   2. Λ.    3.Λ,   4. Λ,    5.Σ 

(μονάδες 5)

β.  1.  νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι,

2. Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν.
3. ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ περιττά
4. οἱ γάρ νομοθέται τούς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς.
5. καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία ἀγαθή πολιτείας φαύλης.

(μονάδες 5)

Β1. Και ο Πλάτωνας στην Πολιτεία και ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά μελετούν τον άνθρωπο και επιχειρούν να διερευνήσουν τη θέση του μέσα σε μια πολιτική κοινότητα και σε καμία περίπτωση έξω από αυτήν. Και για τους δύο η ανθρώπινη ύπαρξη είναι πολιτική ύπαρξη. Ο άνθρωπος είναι “ζῶον πολιτικόν” εκ φύσεως. Η πρώτη ποιότητα είναι αυταπόδεικτη. Η δεύτερη θα πρέπει να κατακτηθεί για να γίνει συνειδητά αποδεκτή και να τελεσφορήσει. 

Οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι. Και θέλουν να συνεχίσουν να ζουν έτσι. Θέλουν να ζουν και με άλλους ανθρώπους. Να δημιουργούν φιλίες, να ερωτεύονται, να συνεταιρίζονται, να δημιουργούν από κοινού. ( Φύσει μέν οὖν ἡ ὀρμή ἐν πᾶσιν ἐπί τήν τοιαύτην κοινωνίαν. Ὁ δε πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθών αἲτιος). Όμως η συμβίωση προϋποθέτει συμβιβασμούς και  έτσι η ατομική ελευθερία απειλείται. Και επειδή η ελευθερία είναι σύμφυτη με τον άνθρωπο επέρχεται ανταγωνισμός και μεταξύ ατόμων μεταξύ τους και μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Στην πορεία διεκδίκησης περισσοτέρων ελευθεριών κάποιος που δρα κατά βούληση μπορεί να παραβιάζει την ελευθερία των υπολοίπων. Αυτό γεννά ολοένα και μεγαλύτερες συγκρούσεις με ολέθρια πολλές φορές αποτελέσματα, γιατί ο άνθρωπος είναι προικισμένος με νου, φαντασία και επινοητικότητα, που με απίστευτη ταχύτητα και τραχύτητα μπορεί να τα στρέψει εναντίον όποιου πιστεύει ότι τον απειλεί. (Ὣσπερ γαρ τελεωθείς βέλτιστον τῶν ζωων ἂνθρωπος ἐστιν, οὓτω καί χωρισθείς νόμου καί δίκης χείριστον πάντων). Το Δίκαιο, όπως προκύπτει από αυτή τη θέση εξουδετερώνει την αυθαιρεσία των κοινωνιών και διαμορφώνει τις συνθήκες εκείνες στις οποίες μπορούν όλοι να συμβιώνουν ως ελευθεροι και ίσοι άνθρωποι. Το Δίκαιο μπορεί να νοηθεί και ως αρετή, δηλαδή ιδιότητα του ανθρώπου να πράττει σύμφωνα με τους γραπτούς και άγραφους νόμους που απορρέουν από το κοινό περί δικαίου αίσθημα αλλά και ως θεσμός της πολιτείας, εφόσον είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την οργάνωση του κράτους και τις σχέσεις των πολιτών προς αυτό αλλά και μεταξύ τους. Έτσι μιλάμε για ένα σύνολο οργανωμένων κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο δεσμευτικό την κοινωνική συμπεριφορά, όπως διαφαίνεται στο πρώτο κείμενο αναφοράς( Ἡ δε δικαιοσύνη πολιτικής κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δέ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις).

Στο δεύτερο κείμενο ο Πλάτωνας δια στόματος Σωκράτη ανθρωποποιώντας το Νόμο διατείνεται πως σκοπός του δεν είναι η ευδαιμονία μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας αλλά είναι χρέος του να την εξασφαλίζει  σε ολόκληρη την πόλη .( νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι), άποψη που γίνεται εμφανής και στο τρίτο κείμενο αναφοράς με τον Αριστοτέλη να προκρίνει δημόσιο χαρακτήρα για την εκπαίδευση και κοινή παιδεία για όλους στα πλαίσια μιας πολιτικής και κοινωνικής ισότητας.  Έτσι ο Πλάτωνας αποδίδει στο νόμο τρεις βασικές λειτουργίες με τις οποίες επιδιώκει την ευδαιμονία του συνόλου της πόλεως. Χρησιμοποιώντας τρία μετοχικά σύνολα α) συναρμόττων τούς πολίτας πειθοί τε καῖ ἀνάγκη, β) ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας, γ)καί αὐτός ἐμποιῶν τοιούτους ἂνδρας ἐν τῇ πόλει καταδεικνύει τις τρεις αδιαπραγμάτευτες λειτουργίες του νόμου που αποτελούν και προϋποθέσεις για την ευδαιμονία της πόλης. Με το πρώτο προβάλλει την κοινωνική λειτουργία του νόμου. Με μέσα την πειθω και τον εξαναγκασμό αποβλέπει στην κοινωνική συναρμογή των πολιτών και στη δημιουργία ενός αρμονικού κοινωνικού συνόλου.  Άλλωστε όλες αυτές οι εκφράσεις τονίζουν εμφατικά μια θεμελιακή ιδέα της Πλατωνικής Πολιτείας. Η πόλη αποτελεί ένα οργανικό σύνολο, έναν οργανισμό που προϋποθέτει τη συνύπαρξη και συλλειτουργία των μελών του. Μέλη της πολιτείας είναι οι πολίτες. Εφόσον η πόλη επιδιώκει τη συλλογική ευτυχία, θεωρείται αναγκαίο να υπάρχουν μεταξύ των πολιτών ισχυροί δεσμοί. Η μη διάσπαση του κοινωνικού ιστού αλλά και η ισχύς του αποτελούν για τον Πλάτωνα ύψιστο ζητούμενο. Θυμίζουμε ότι στο μύθο του Πρωταγόρα το δώρο του Δία στους ανθρώπους, με το οποίο τους δόθηκε ως δυνατότητα η πολιτική αρετή, ήταν η αιδώς και η δίκη, για να λειτουργήσουν  ως πόλεων κόσμοι τε και δεσμοί φιλίας συναγωγοί. (Αρχαία Ελληνικά, Φάκελος Υλικού, ΙΤΕΥΕ “Διόφαντος”, Αθήνα2019, σελ. 98). Με το δεύτερο μετοχικό σύνολο προβάλλει την οικονομική λειτουργία του νόμου και αναφέρεται στον καταμερισμό της εργασίας ανάλογα με το ιδιαίτερο χάρισμα που έχει ο καθένας να προσφέρει στην υπηρεσία του συνόλου, κάτι που αποτελεί βασική ιδρυτική αρχή της πόλης, καθώς αποβλέπει στην εξασφάλιση της αυτάρκειας. Με το τρίτο προβάλλει την παιδαγωγική και πολιτική λειτουργία του νόμου. Ο νόμος έχει το χρέος να διαπλάθει το ήθος των πολιτών, ώστε να μπορεί να τους χρησιμοποιεί και να τους θέτει στην υπηρεσία του συνόλου, για να συμβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής της πόλης με την ικανότητα και την αξία τους. Ανάλογη θέση βλέπουμε ότι διατυπώνει και ο Αριστοτέλης στο τελευταίο κείμενο αναφοράς τονίζοντας μάλιστα ότι  σ΄αυτό ακριβώς κρίνεται ένα καλό πολίτευμα από ένα λιγότερο καλό, στο αν θα καταφέρει ο νομοθέτης να διαμορφώσει, μέσω του περιεχομένου της νομοθεσίας και του εθισμού στους τρόπους που ορίζει, ανώτερης ποιότητας πολιτική συνείδηση στους πολίτες. 

Καταληκτικά θα λέγαμε ότι το Δίκαιο και ο Νόμος είναι ρυθμιστές και θεματοφύλακες της ασφάλειας των πολιτών γιατί μόνο πάνω  σε στέρεο έδαφος μπορεί να περπατήσει η ελευθερία, εγγυητές της κοινωνικής συνοχής, παιδαγωγοί μιας υψηλής πολιτικής συνείδησης που υποτάσσει ευγενικά τα μέρη στο όλον, ώστε αυτό να οδηγηθεί στην τελείωσή του που είναι η ευδαιμονία του συνόλου.

(μονάδες 10)

Β2. Τα ‘Πολιτικά” του Αριστοτέλη είναι ένα έργο πολιτικής θεωρίας. Ίσως να ξενίζει, λοιπόν, η παρουσίαση και διερεύνηση θεμάτων που σχετίζονται με την παιδεία σε ένα τέτοιας φύσης έργο.

Για τον Αριστοτέλη είναι φυσικό. “ Ενώ ο δάσκαλός του, ο Πλάτων, αναπτύσσει τον προβληματισμό του για το δίκαιο και την παιδεία στο πλαίσιο μιας ιδεατής πολιτείας, ο ρεαλιστής Αριστοτέλης προβληματίζεται ρητά για την τρέχουσα εκπαιδευτική πραγματικότητα της εποχής του. Δεν παύει όμως να ταυτίζεται με τον δάσκαλό του σε δύο βασικές παραδοχές: α) το πρόβλημα της παιδείας μόνο μέσα στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνίας πόλεως μπορεί να συζητηθεί, β) κεντρικός στόχος όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων μέσα στην πολιτική κοινωνία είναι η συνοχή, η πρόοδος και η ευημερία της πόλεως στο σύνολό της. Και η παιδεία, λοιπόν, διδάσκει ο Σταγειρίτης, σ΄ αυτό ακριβώς το τέλος αποβλέπει. Γι αυτό και οφείλει να είναι νομοθετικά οργανωμένη, δημόσια και ενιαία για όλους τους ελεύθερους πολίτες, ειδικότερα και εμφατικότερα για τους νέους, που θα είναι οι μελλοντικοί πολίτες”. (Αρχαία Ελληνικά, Φάκε΄λος υλικού, ΙΤΥΕ “Διόφαντος”, Αθήνα 2019, σελ. 104.) 

Ο Αριστοτέλης, εντός αυτού του θεωρητικού πλαισίου αλλά και της τελολογικής του αντίληψης για τη φύση των πραγμάτων, συσχετίζει κατηγορηματικά την παιδεία με το κράτος όπως το παρουσιάζει ο ίδιος στο κείμενο που προηγείται του συγκεκριμένου αποσπάσματος : “…είναι υποχρέωση του νομοθέτη να ασχοληθεί πολύ σοβαρά με το θέμα της παιδείας των νέων. Είναι κάτι που αν παραμεληθεί στις πόλεις, βλάπτει πριν απ΄ όλα το ίδιο το πολίτευμά τους, αφού οι νέοι πρέπει να παίρνουν μόρφωση ταιριαστή με το πολίτευμα της πόλης τους…Έπειτα, η κάθε τέχνη προϋποθέτει κάποια προπαιδεία και κάποια άσκηση, αν είναι να φτάσει κάποτε κανείς να κάνει τις εργασίες αυτής της τέχνης. Το ίδιο όμως ισχύει και για τις πράξεις της αρετής. Καθώς, εξάλλου, οι πολίτες μιας πόλης (τα μέρη) έχουν να επιτελέσουν σαν σύνολο (όλον) ένα σκοπό, είναι φανερό ότι και η παιδεία πρέπει να είναι μία και δημόσια για όλους, και η φροντίδα γι αυτήν πρέπει να ανήκει στο δημόσιο και όχι να αφήνεται στην ατομική πρωτοβουλία, όπως γίνεται σήμερα, που ο κάθε γονιός φροντίζει ιδιωτικά τα παιδιά του, διδάσκοντάς τους κλάδους της γνώσης που ο ίδιος θεωρεί ενδεδειγμένους (εδώ αντιτίθεται εμφανώς στην άσκηση πατριαρχικής εξουσίας σε θέματα παιδείας, η οποία επιτρέπει στον πατέρα να επιλέξει κατά το δοκούν τί εκπαίδευση είναι κατάλληλη για τα παιδιά του). Για την επίτευξη ενός στόχου που είναι κοινός για όλους, κοινή πρέπει να είναι και η άσκηση. Και, φυσικά, κανείς πολίτης δεν πρέπει να πιστεύει ότι ανήκει στον εαυτό του, αλλά, αντίθετα, ότι όλοι οι πολίτες ανήκουν στην πόλη. Ο καθένας δεν είναι παρά ένα μόριο της πόλης, και η φροντίδα για το κάθε ξεχωριστό μόριο πρέπει να γίνεται σε απόλυτο συνταίριασμα με τη φροντίδα για το σύνολο. Από την άποψη αυτή μόνο επαίνους θα πρέπει να έχει να πει για τους Λακεδαιμονίους, που και μεγάλο ζήλο δείχνουν για την αγωγή των παιδιών τους και την αγωγή αυτή την κάνουν με ένα δημόσιο, κοινό για όλους σύστημα.” (Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός Λόγος, ΙΤΕΥΕ, “ Διόφαντος”, Αθήνα 2019, σελ. 194. 

Έτσι, γίνεται αντιληπτό πως “ο δημόσιος χαρακτήρας της παιδείας – και επομένως η παροχή κοινής παιδείας σε όλους τους πολίτες- είναι, κατά τον Αριστοτέλη, ένα αίτημα που προκύπτει από την ανάγκη κοινωνικής και πολιτικής ισότητας. Επίσης, η κοινή παιδεία είναι απαραίτητη για την ενότητα της πόλης και τη συλλογική ευτυχία”,  θεμελιώδης λίθος προς την επίτευξη του “τέλους” της πόλεως. (Αρχαία Ελληνικά, Φάκελος Υλικού, ΙΤΥΕ “Διόφαντος”, Αθήνα 2019, σελ. 106.

Εξάλλου, η κατηγορηματική συσχέτιση της παιδείας με την πολιτική διακυβέρνηση της πόλης, η θεμελιώδης σημασία της και η ύψιστη προτεραιότητά της5 τονίζεται εμφατικά από το φιλόσοφο με την επαναλαμβανόμενη δεοντολογική διατύπωση στην αρχή του κειμένου αναφοράς : “Οτι μέν οὖν νομοθετητέονπερί παιδείας καί ταύτην κοινήν ποιητέον, φανερόν, τις δ΄ἒσται ἡ παιδεία καί πῶς χρή παιδεύεσθαι, δεῖ μή λανθάνειν”,  όπου ο Αριστοτέλης επιστρατεύει δύο ρηματικά επίθετα -τέον ( δεῖ νομοθετεῖσθαι / δεῖ ποιεῖσθαι), έναν δεοντολογικό μέλλοντα (ἒσται) και τη χρήση των ρημάτων χρή και δεῖ.

(μονάδες 10)

Β3. Να γράψετε για καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου “ΣΩΣΤΟ” ,αν είναι σωστή, ή τη λέξη “ΛΑΘΟΣ”, αν είναι λάθος.

1. ΣΩΣΤΟ
2. ΣΩΣΤΟ
3. ΛΑΘΟΣ

4.ΛΑΘΟΣ

5.ΛΑΘΟΣ

(μονάδες 10)

Β4. α. Ιστός-συστήσας, αριθμός-ἀρετή, υποτακτικός-τάξις, καταδότης-μεταδιδόναι, αφετηρία

–ἀφιῇ.

(μονάδες 5)

β. οὐθέν-πᾶν, ἂριστον-χείριστον/κάκιστον, φανερόν-ἂδηλον, μᾶλλον-ἧττον, ὁμολογούμενον

–ἀμφισβητούμενον.  

(μονάδες 5)

Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο Αριστοτέλης στο κείμενό του υποστηρίζει ότι η μεγαλύτερη αρετή του ανθρώπου είναι η δικαιοσύνη, καθώς έχει κοινωνική και πολιτική διάσταση και αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της συνοχής της πολιτικής κοινωνίας. Ο άνθρωπος όταν χρησιμοποιεί τη λογική και ζει σύμφωνα με τους νόμους και τη δικαιοσύνη είναι το ανώτερο από όλα τα όντα, γιατί ο νόμος και η δικαιοσύνη εξασφαλίζει την τάξη, την αλληλεγγύη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Αν όμως ο άνθρωπος δε χρησιμοποιήσει με φρόνηση τα όπλα που του χάρισε η φύση, δηλαδή τον λόγο ως λογική σκέψη και γλώσσα, ώστε να πάρει τις σωστές αποφάσεις, μετατρέπεται στο πιο άγριο από όλα τα ζώα. Ο φιλόσοφος αφού δίνει, με σαφήνεια και έμφαση (μέθοδος εκ του αντιθέτου), τις βλαβερές συνέπειες της αδικίας με μια σειρά αρνητικών προσδιορισμών αξιολογεί την αδικία ως το πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα και χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που δε διαθέτει αρετή, δηλαδή τον άδικο, με μια σειρά αρνητικών προσδιορισμών : είναι “το πιο ανόσιο ον” στις σχέσεις με το θείο, “το πιο άγριο” στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, “το χειρότερο από όλα τα όντα” στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού, που δε ζει σύμφωνα με την λογική αλλά κυριαρχείται από τα πάθη και τις επιθυμίες, ξεφεύγει από τα όρια του μέτρου, επιδίδεται σε ακολασίες και δεν έχει κανένα φραγμό.

Ο Χορός στον Οιδίποδα Τύραννο εκφράζει την αγανάκτησή του για τους υβριστές που καταπατούν τον ιερό θεσμό της δικαιοσύνης και δε σέβονται τους θεούς.  Τους χαρακτηρίζει ως ανόσιους, ασεβείς, παράνομους, βέβηλους και μανιακούς αλλά και ανόητους αφού δεν υποψιάζονται την επικείμενη τιμωρία τους. Αναρωτιέται γιατί να σέρνει τον χορό, αν είναι να μένουν ατιμώρητοι και τους καταριέται να τιμωρηθούν για την έπαρση και την ασέβειά τους.

Τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Χορός στην τραγωδία “Οιδίπους Τύραννος” αναφέρονται στον δίχως αρετή άνθρωπο που με τις άδικες πράξεις του θέτει σε κίνδυνο τη συγκρότηση της πολιτικής κοινωνίας, αφού δε σέβεται γραπτούς και άγραφους νόμους και δε καθορίζει τις πράξεις του με γνώμονα το μέτρο και την κοινωνική ηθική της πόλης. Για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο η δικαιοσύνη είναι μια κοινωνική και πολιτική αρετή (ο άνθρωπος δεν την επιδιώκει μόνο για τον εαυτό του αλλά για το σύνολο της κοινωνίας) και εξαρτάται από τις ενέργειες και την προαίρεσή του ίδιου του ανθρώπου, από την αγωγή και την παιδεία του για αυτοπεριορισμό ώστε να ολοκληρώσει τον φυσικό του προορισμό συγκροτώντας την πολιτική κοινωνία.  

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

Γ1. Και όμως εσεις οι ίδιοι σκεφθείτε με ποιόν τρόπο έχετε νομοθετήσει για αυτά και πώς σκέπτεστε. Γιατί αξίζει, αν και τα γνωρίζετε, να σας μιλήσω (γι΄ αυτά)· γιατί, μα την Αθηνά, εγκώμιο της πόλης είναι οι παλαιοί νόμοι (της πόλης) και τα έθιμα εκείνων, που δημιούργησαν αυτά εξ αρχής, τους οποίους αν προσέχετε, θα κάνετε τα δίκαια και θα είστε άξιοι σεβασμού σε όλους τους ανθρώπους και θα φανείτε αντάξιοι της πόλης. Υπάρχει δηλαδή σε εσας όρκος, που ορκίζονται όλοι οι πολίτες, όταν γίνουν έφηβοι και γραφτούν στον κατάλογο των πολιτών, […] Όμως αυτόν τον όρκον εάν  έχει ορκιστεί ο Λεωκράτης, φανερά τον έχει καταπατήσει.

Μονάδες 10

Γ2. Σύμφωνα με το κείμενο του Λυκούργου οι έφηβοι όταν γράφονταν στους καταλόγους της πόλης έδιναν όρκο. Συγκεκριμένα ορκίζονταν ότι θα υπερασπιστούν την πατρίδα με τον καλύτερο τρόπο χωρίς να ντροπιάσουν τα όπλα τους (Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα). Παράλληλα ορκίζονταν ότι θα στηρίξουν και δε θα εγκαταλείψουν τον σύντροφο στη μάχη (οὐδὲ λείψω τὸν  παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω). Η υπεράσπιση των ιερών και των οσίων είναι σημαντική σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο (ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων – κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ ἁπάντων). Ο όρκος τόνιζε ότι θα παραδώσουν την πατρίδα μεγαλύτερη και καλύτερη (οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα, πλείω δὲ καὶ ἀρείω) και ταυτόχρονα οι πολίτες όφειλαν να υπακούουν στους εκάστοτε κυβερνώντες και να πολιτεύονται σύμφωνα με τους καθιερωμένους πολιτικούς θεσμούς (εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνως. καὶ τῶν θεσμῶν τῶν ἱδρυμένων καὶ οὓς ἂν τὸ λοιπὸν ἱδρύσωνται ἐμφρόνως).

Η τήρηση του όρκου ήταν σημαντική για την ορθή λειτουργία της πόλης. Με τη διαφύλαξή του οι πολίτες προστάτευαν τη δικαιοσύνη αλλά και αποδεικνύονταν άξιοι συνεχιστές των προγόνων τους (τὰ δίκαια ποιήσετε καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις σεμνοὶ καὶ ἄξιοι τῆς πόλεως δόξετ’ εἶναι). Τέλος η καταπάτηση του όρκου,όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του Λεωκράτη, αποτελεί ασέβεια πρός τα θεία (ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ θεῖον ἠσέβηκεν). Επομένως ο όρκος είναι σημαντικός και η μη τήρηση του οδηγεί σε σίγουρη τιμωρία.

Μονάδες 10

Γ3α. οὐδὲν: οὐδενί

ὧν: οἷς

αὐτὸν: αὐτῷ

ὑμῶν: σοί, σοι

Μονάδες 2

Γ3β. «Οὐκ αἰσχυνοῦμεν τό ἱερόν ὅπλον, οὐδὲ λείψομεν τούς  παραστάτας».

Μονάδες 5

Γ3γ. ὀμώμοκεν: ὄμνυ

ἐστι: ἴσθι

παρασκευασάμενος: παρεσκευάσατο

Μονάδες 3

Γ4α. τήν πατρίδα: αντικείμενο στο ρήμα παραδώσω.

οὐκ ἐλάττω: κατηγορούμενο του αντικειμένου ( πατρίδα ) μέσω του ρήματος παραδώσω.

Μονάδες 2

Γ4β. ὃν= τοῦτον

Μονάδα 1

Γ4γ. Οὗτος ἔφη σφίσι γὰρ εἶναι ὅρκον, ὃν ὀμνύοιεν πάντες οἱ πολῖται, ἐπειδή εἰς τὸ ληξιαρχικὸν γραμματεῖον ἐγγραφείησαν καὶ ἔφηβοι γένοιντο.

Μονάδες 7

Πανελλήνιες 2021: Ο αριθμός των εισακτέων

Ο αριθμός των εισακτέων για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021 ανήλθε σε 77.970, ενώ για το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020 σε 78.335.

Αύξηση θέσεων σημειώνεται στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και σε Τμήματα «με αναμενόμενη αύξηση της απορρόφησης των αποφοίτων τους από την αγορά εργασίας», όπως π.χ. στα Τμήματα Επιστημών Αγωγής στην Πρώιμη και Παιδική Ηλικία, στα Τμήματα Νηπιαγωγών, στα Τμήματα Πληροφορικής, στην Κτηνιατρική, επισημαίνει το υπουργείο.

Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφεται στο Πανεπιστήμιο Πατρών, από 7.020 πέρυσι στις 6.283 θέσεις, λόγω συγχωνεύσεων τμημάτων του.

Πανελλήνιες 2021: Τι γίνεται σε περίπτωση θετικού τεστ

Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος, εκδίδεται δήλωση θετικού αποτελέσματος μέσω της πλατφόρμας self-testing.gov.gr για τη διενέργεια δωρεάν rapid-test σε δημόσια δομή. Η λίστα με τις δημόσιες δομές περιλαμβάνεται στη πλατφόρμα self-testing.gov.gr.

Αν το επαναληπτικό τεστ είναι αρνητικό, ο υποψήφιος/εκπαιδευτικός λαμβάνει σχετική βεβαίωση από το σημείο εξέτασης και προσέρχεται στο εξεταστικό κέντρο.

Αν το επαναληπτικό τεστ είναι θετικό, ακολουθείται το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ και οι υποψήφιοι θα έχουν τη δυνατότητα να δώσουν επαναληπτικές Πανελλαδικές εξετάσεις το Σεπτέμβριο, κατόπιν αίτησής τους, προσκομίζοντας το αποδεικτικό του εργαστηριακού αποτελέσματος. Ως προς τους εκπαιδευτικούς που θα συμμετέχουν στη διεξαγωγή των εξετάσεων, σε περίπτωση επιβεβαιωμένου θετικού κρούσματος, θα υπάρχει πρόβλεψη αντικατάστασης.

– Σε περίπτωση που κάποιος από τους διαμένοντες στο ίδιο σπίτι με υποψήφιο/-α βρεθεί θετικός στον κορονοϊό, ο/η υποψήφιος/-α μπορεί να συμμετέχει στις Πανελλαδικές εξετάσεις με την επίδειξη αρνητικού εργαστηριακού αποτελέσματος (PCR ή rapid-test).

– Σε περίπτωση που κάποια περιοχή της χώρας χαρακτηριστεί «κόκκινη» εν μέσω Πανελλαδικών εξετάσεων, οι εξετάσεις θα συνεχίζονται κανονικά με την προσκόμιση αρνητικού τεστ (self-test, PCR ή rapid test) από υποψήφιους και εκπαιδευτικό προσωπικό.