Χαρτονομίσματα: Απάντηση στο λεγόμενο «παράδοξο των χαρτονομισμάτων», ότι δηλαδή ενώ οι πληρωμές με μετρητά γίνονται όλο και λιγότερο, η ποσότητα και η αξία των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούν είναι όλο και μεγαλύτερη, προσπαθούν εδώ και χρόνια να δώσουν οικονομολόγοι και κεντρικοί τραπεζίτες αλλά δεν τα έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής.
Παρά το γεγονός οτι τα τελευταία χρόνια, η χρήση μετρητών για πληρωμές από τους πολίτες έχει μειωθεί σημαντικά σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτή η τάση έχει ενισχυθεί μάλιστα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο ,λόγω της πανδημίας, η οποία ευνόησε τη διάδοση των ψηφιακών και ανέπαφων συστημάτων πληρωμών .
Το 2020 όμως ,στις Ηνωμένες Πολιτείες για παράδειγμα, η χρήση μετρητών στον πληθυσμό έπεσε κατακόρυφα, αλλά η αξία των χαρτονομισμάτων σε κυκλοφορία αυξήθηκε κατά 16%σε σύγκριση με το 2019. Το ίδιο συνέβη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με αύξηση 11%.
Μέσα σε 20 χρόνια, η συνολική αξία των δολαρίων σε χαρτονομίσματα τετραπλασιάστηκε και των λιρών τριπλασιάστηκε . Η αξία των χαρτονομισμάτων σε ευρώ έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο, αλλά επειδή είναι ένα νόμισμα που γεννήθηκε πριν από περίπου 20 χρόνια, ο αριθμός είναι μικρότερος.
Όπως έγραψε ο Economist, οι κεντρικές τράπεζες προσπάθησαν να δώσουν αρκετές εξηγήσεις για αυτό το παράδοξο φαινόμενο , αλλά καμία από αυτές δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η αξία των πληρωμών σε ευρώ με κάρτες αυξήθηκε κατά 8,7 % μόνο το 2020 , ενώ η αξία των πληρωμών με μετρητά βρίσκεται σε αργή και σταθερή πτώση εδώ και μερικές δεκαετίες. Πάντως, το 70 -80% όλων των συναλλαγών συνεχίζουν να γίνονται σε μετρητά.
«Η πιο πιθανή απάντηση – και η πιο ενοχλητική για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα – είναι ότι η τεράστια ζήτηση για μετρητά οφείλεται στη δραστηριότητα εγκληματικών ομάδων και παράνομων οργανώσεων, για τις οποίες τα μετρητά είναι ο ασφαλέστερος τρόπος λειτουργίας και χρηματοδότησης, χωρίς κίνδυνο να ανακαλυφθούν από τις αρχές.
Ωστόσο, παρά το γεγονός αυτό, γράφει ο Economist, οι παγκόσμιες οικονομικές αρχές κάνουν ελάχιστα για να ανακόψουν το πρόβλημα και να μεταρρυθμίσουν το σύστημα των μετρητών. Ίσως επειδή το θεωρούν λιγότερο σημαντικό από άλλα μεγάλα χρηματοοικονομικά ζητήματα, και εν μέρει επειδή οι τρέχουσες οικονομικές και πολιτικές ισορροπίες καθιστούν άβολο τον περιορισμό της έκδοσης χαρτονομισμάτων.
Μειώνοντας την έκδοση στο ελάχιστο, μπορούμε να πούμε ότι τα μετρητά σε κυκλοφορία αυξάνονται επειδή αυξάνεται η ζήτηση. Όλα τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν έχουν ιδιαίτερους περιορισμούς στην έκδοση μετρητών, και πράγματι ένας από τους στόχους τους είναι να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητά τους. Κάθε φορά που μια εμπορική τράπεζα καταθέτει ένα ορισμένο ποσό ηλεκτρονικού νομίσματος στην κρατική κεντρική της τράπεζα και ζητά μετρητά, η κεντρική τράπεζα της επιστρέφει μετρητά που ισοδυναμούν με την αξία της κατάθεσης.
Επομένως, εάν οι κεντρικές τράπεζες συνεχίσουν να κυκλοφορούν μετρητά, ο λόγος είναι ότι υπάρχουν όλο και περισσότερες οντότητες που το ζητούν. Το πρόβλημα είναι ότι είναι δύσκολο να κατανοήσουμε γιατί ζητείται, δεδομένου ότι η χρήση μετρητών για την πληρωμή αγαθών και υπηρεσιών είναι όλο και λιγότερο διαδεδομένη.
Ο Economist αναφέρει μια μεγάλη υπόθεση κατάσχεσης μετρητών το 2020, όταν μια γυναίκα εντοπίστηκε στο αεροδρόμιο Χήθροου με έξι βαλίτσες γεμάτες μετρητά, συνολικής αξίας σχεδόν δύο εκατομμυρίων λιρών, που προσπαθούσε να βγάλει το εξωτερικό. Ήταν η μεγαλύτερη κατάσχεση μετρητών στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και μια κλήση αφύπνισης για τις αρχές,
Υπάρχουν διάφορες λύσεις που θα μπορούσαν να λάβουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να περιορίσουν το πρόβλημα. Ένα από τα πιο απλά θα ήταν να αφαιρεθούν από την κυκλοφορία τα τραπεζογραμμάτια υψηλότερης ονομαστικής αξίας, όπως τα τραπεζογραμμάτια των 500 ή 200 ευρώ, των οποίων η μεγάλη ονομαστική αξία διευκολύνει πολύ τη χρήση τους για παράνομες δραστηριότητες.
Σε ένα πακέτο τσιγάρα, για παράδειγμα, υπάρχει η δυνατότητα να μεταφερθούν έως και 40 χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, αξίας 20.000 ευρώ. Ένας φάκελος με 2.000 χαρτονομίσματα των 500 ευρώ έχει αξία 1 εκατομμυρίου ευρώ και βάρος λίγο πάνω από 2 κιλά.
Η ΕΚΤ έχει σταματήσει να τυπώνει χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, αλλά υπάρχουν ακόμη 400 εκατομμύρια τέτοια χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία (και 750 εκατομμύρια των 200 ευρώ).
Χαρτονομίσματα: Και όμως το ΔΝΤ θέλει μόνο ηλεκτρονικές συναλλαγές
Η τεχνολογική επανάσταση του χρήματος: Έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου διαπιστώνει ότι το ψηφιακό χρήμα φέρνει βαθιές αλλαγές παγκοσμίως, την ώρα που στη Βρετανία η κυβέρνηση δεσμεύεται να προστατεύσει τα… μετρητά και στις ΗΠΑ ετοιμάζονται να φορολογήσουν τις συναλλαγές με κρυπτονομίσματα
Η ετυμηγορία για το εάν τα κρυπτονομίσματα είναι φούσκα ή όχι δεν έχει ακόμη εκδοθεί και τα σκαμπανεβάσματα των τιμών τους τροφοδοτούν τη σχετική διαμάχη, αλλά είναι πλέον γεγονός ότι όλο και περισσότεροι επίσημοι φορείς εστιάζουν στο θέμα του ψηφιακού χρήματος και τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται διεθνώς.
Ακόμα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ασχολήθηκε με το ζήτημα, περιλαμβάνοντας τα κρυπτονομίσματα, μαζί με τα ψηφιακά νομίσματα που ετοιμάζουν οι κεντρικές τράπεζες και τα stablecoins στις νέες μορφές χρήματος που αλλάζουν τον παγκόσμιο χάρτη.
Σε έκθεση με τίτλο «Η άνοδος του δημόσιου και ιδιωτικού ψηφιακού χρήματος», που εκδόθηκε στις αρχές Ιουλίου, το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις φέρνουν μια νέα εποχή ψηφιακού χρήματος, η οποία απαιτεί παρέμβαση των θεσμών παγκοσμίως, έτσι ώστε οι νέες μορφές χρήματος να παραμείνουν αξιόπιστες, να μην απειλήσουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και να μην οδηγήσουν σε απώλεια της νομισματικής κυριαρχίας των κρατών.
Το συμπέρασμα που διατυπώνεται στην έκθεση είναι ότι το ΔΝΤ πρέπει να παρέμβει στο πεδίο αυτό, καταγράφοντας τις εξελίξεις, γνωμοδοτώντας και προτείνοντας πολιτικές, καθώς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: «η άνοδος του ψηφιακού χρήματος έχει βαθιές, εκτεταμένες και αλληλένδετες συνέπειες για την εσωτερική οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, αλλά και τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος».
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι τα κρυπτονομίσματα έχουν πολύ υψηλή μεταβλητότητα για να χαρακτηριστούν ως «χρήμα» από τεχνική πλευρά, αλλά γίνονται και αυτά δεκτά ως μέσο πληρωμής και έτσι αποτελούν τμήμα του νέου σκηνικού, μαζί με τα ψηφιακά νομίσματα που ετοιμάζουν οι κεντρικές τράπεζες, το ηλεκτρονικό χρήμα που χρησιμοποιούν τα τραπεζικά συστήματα πληρωμών, και διάφορες άλλες μορφές ψηφιακής τιτλοποίησης αξιών (tokens) που είναι υπό διαπραγμάτευση σε διάφορες πλατφόρμες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, οι εξελίξεις είναι τόσο σαρωτικές, που σε λίγα χρόνια η σημερινή λίστα των μορφών ψηφιακού χρήματος θα είναι ξεπερασμένη.
Η επέκταση του ψηφιακού χρήματος είναι τέτοια, που στη Βρετανία, ένα από τα ζητήματα αιχμής είναι η διατήρηση των μετρητών, καθώς τα τελευταία σταδιακά… εξαφανίζονται.
Διάφορες ομάδες πίεσης, βουλευτές, αλλά και εφημερίδες όπως η «The Telegraph» συμμετέχουν σε εκστρατεία «Προστατέψτε τα μετρητά».
Προχθές, ο γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών Τζον Γκλεν δεσμεύτηκε ότι η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει το ζήτημα μέσα στο καλοκαίρι, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε μετρητά, ιδίως για τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα.
Η συγκεκριμένη καμπάνια, εστιάζει στη διατήρηση μηχανημάτων ανάληψης (ATM) τα οποία οι τράπεζες διαρκώς περιορίζουν, επειδή η ζήτηση για μετρητά μειώνεται.
Στη Βρετανία, ο αριθμός των ATM μειώθηκε κατά 18% το 2018-2019, ενώ η τάση προφανώς ενισχύθηκε εν μέσω της πανδημίας. Η εξέλιξη αυτή πλήττει κυρίως τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα, τα οποία έχουν και τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πρόσβαση στην τεχνολογία και τις εξελιγμένες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που προσφέρονται ψηφιακά.
Τα κρυπτονομίσματα αποτελούν ακόμα «κόκκινο πανί» για τους επίσημους θεσμούς και τους περισσότερους οικονομολόγους, καθώς θεωρούνται -και πράγματι είναι- απλές λογιστικές μονάδες χωρίς εσωτερική αξία, χωρίς εγγυητή τα οποία μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει μέσα από ανεξάρτητες ιδιωτικές πλατφόρμες, αλλά ουδείς δεσμεύεται να τα εξαγοράσει. Έτσι, λένε πολλοί οικονομολόγοι, η πραγματική αξία των κρυπτονομισμάτων είναι μηδέν, ακόμα κι αν αγοράζονται και πωλούνται σε υψηλές τιμές, λόγω κερδοσκοπίας.
Από την άλλη πλευρά, όμως, η διάδοσή τους δημιούργησε ιδιωτικά δίκτυα συναλλαγών, οι χρήστες των οποίων διαρκώς αυξάνονται.
Σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας crypto.com, τον Ιανουάριο του 2021 υπήρχαν 100 εκατομμύρια χρήστες κρυπτονομισμάτων, οι οποίοι είχαν γίνει 221 εκατομμύρια μέχρι τον Ιούνιο.
Ασφαλώς, το πιθανότερο κίνητρο των χρηστών αυτών είναι κερδοσκοπικό, καθώς οι τιμές ανεβοκατεβαίνουν με μεγάλα άλματα και αντίστοιχες βουτιές, αλλά η όλη υπόθεση έχει αναδείξει μια νέα τεχνολογία συναλλαγών, η οποία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής και από την οποία, μέχρι στιγμής, οι τράπεζες, οι κυβερνήσεις και οι εποπτικές αρχές παραμένουν «εκτός». Σταδιακά, βέβαια, τα πράγματα αλλάζουν.
Στη Γερμανία, σύμφωνα με το Bloomberg, προωθείται νομοθεσία που θα επιτρέπει σε επενδυτικές εταιρείες να τοποθετούν μέχρι και 20% σε κρυπτονομίσματα, αν και οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι οι παραδοσιακά συντηρητικές γερμανικές επενδυτικές εταιρείες θα κινηθούν πολύ διστακτικά.
Στις ΗΠΑ, σύμφωνα πάντα με το Bloomberg, η Γερουσία, με συμφωνία Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, προωθεί ρυθμίσεις για τη φορολόγηση των συναλλαγών σε κρυπτονομίσματα, ώστε να προκύψουν έσοδα που υπολογίζονται σε 28 δισ. δολάρια τα οποία θα χρηματοδοτήσουν ένα μέρος των δημοσίων επενδύσεων σε μεταφορικές και ενεργειακές υποδομές.
Σύμφωνα με τις προτάσεις αυτές, οι πλατφόρμες συναλλαγών με κρυπτονομίσματα θα υποχρεωθούν να αναφέρουν στην εφορία όλες τις συναλλαγές ενώ και όλες οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν το ίδιο για αγοραπωλησίες άνω των 10.000 δολαρίων με κρυπτονομίσματα.
Ωστόσο, οι υπέρμαχοι των κρυπτονομισμάτων βλέπουν θετικά τις εξελίξεις αυτές, με το σκεπτικό ότι εάν οι αρχές ετοιμάζουν περιορισμούς, ελέγχους και φόρους για τα κρυπτονομίσματα, αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία… έχουν μέλλον.
Όπως επισημαίνει ο οικονομικός αναλυτής και σύμβουλος επενδύσεων Μιχάλης Νικολέτος σε ανάρτησή τους στο twitter, την ώρα που αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι το bitcoin χρησιμοποιείται για παράνομες δραστηριότητες θα χρηματοδοτήσουν δημόσιες επενδύσεις με έσοδα από αυτό.