“Μέχρι το 1922 στον χώρο του Σκοπευτηρίου γίνονταν μόνο βολές του Ελληνικού πυροβολικού. Αργότερα, με την εγκατάσταση των προσφύγων στην Αθήνα και μετά την απαλλοτρίωση, αυτή η μεγάλη έκταση της Καισαριανής μεταβιβάστηκε στην Πανελλήνια Σκοπευτική Εταιρεία με την προϋπόθεση ότι την περιοχή αυτή θα την αξιοποιούν οι Ένοπλες Δυνάμεις σαν πεδίο βολής.
Είχε περιφραχθεί μάλιστα. Αργότερα παραχωρήθηκε σε έναν όμιλο φιλάθλων κυνηγετικού όπλου” μας περιγράφει ο αρχιτέκτονας Στέφανος Πάντος και ιδρυτής του “Studio 75” ή «ΓΡΑΦΕΙΟ 75- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ A.E.».
Με τον ερχομό των προσφύγων στην Αθήνα προκλήθηκε, τεράστιο θέμα εγκατάστασής τους σε διάφορες περιοχές της Aττικής.
Μια τέτοια περιοχή ήταν και η Καλλιθέα, στην οποία υπήρχε τότε το Σκοπευτήριο. Προκειμένου, λοιπόν, να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες απαλλοτριώθηκε από το κράτος η περιοχή του Σκοπευτηρίου της Καλλιθέας και στη συνέχεια προχώρησαν οι ενέργειες εξεύρεσης νέου χώρου. Ο νέος τόπος που επιλέχθηκε ήταν η Καισαριανή.
Συγκεκριμένα, το 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος μεταβιβάζει μια έκταση εμβαδού 710 στρεμμάτων της Καισαριανής στην Πανελλήνια Σκοπευτική Εταιρεία (Π.Σ.Ε.) ως πεδίο βολής, με την προϋπόθεση ότι το χώρο θα χρησιμοποιούν και οι ένοπλες δυνάμεις. Αργότερα, παραχωρήθηκε και στον Όμιλο Φιλάθλων Κυνηγετικού Όπλου (Ο.Φ.Κ.Ο.).
Το 2018 πραγματοποιείται από τον δήμο Καισαριανής μια πρόσκληση ενδιαφέροντος στα αρχιτεκτονικά γραφεία για την εκπόνηση μελέτης αξιοποίησης τους χώρου. “Επέλεξαν εμάς και ξεκίνησε η μελέτη Το έργο έχει ξεκινήσει να υλοποιείται” συμπληρώνει ο Στέφανος Πάντος.
“Μετά το 1940 οι Γερμανοί το επέλεξαν σαν τόπο εκτέλεσης των Ελλήνων αγωνιστών. Η πρώτη εκτέλεση έγινε τις 26 Μαΐου του 1942.
Οι εκτελέσεις των αντιστασιακών στο Σκοπευτήριο από τους Γερμανούς εξελίχθηκε σε καθημερινό φαινόμενο.
Με αποκορύφωμα το 1944 που εκτελέστηκαν 450 πατριώτες. Το περίεργο ήταν, ότι στον ίδιο χώρο, εκτελέστηκαν 25 στρατιώτες Γερμανοί και Ιταλοί που διαφωνούσαν με το καθεστώς των χωρών τους.
Η τραγικότερη στιγμή ήταν η μαζική εκτέλεση 200 κομμουνιστών την Πρωτοχρονιά του 1944” μας αφηγείται ο επικεφαλής της μελέτης.
“Αργότερα, το 1981 κάποια τμήματα του Σκοπευτηρίου έγιναν σχολεία και το 1983 ο τότε δήμαρχος Παναγιώτης Μακρής, έκανε κατάληψη στον χώρο του Σκοπευτηρίου με το αίτημα να απομακρυνθεί ή Σκοπευτική Εταιρεία.
Αυτό πραγματοποιήθηκε σταδιακά και το 1984 το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε μνημειακό τον χώρο και έκτοτε σταμάτησε να λειτουργεί ως σκοπευτήριο” μας λένε οι αρχιτέκτονες του γραφείου.
Και συμπληρώνει ο Στέφανος Πάντος: “Πρόκειται για μια μεγάλη έκταση. Ο χώρος του Άλσους καλύπτει μόνος του 450 στρέμματα. Υπάρχουν πολλά κτίρια που έχουν εγκαταλειφθεί.
Η μελέτη αξιοποίησης του πάρκου και του χώρου που εκπονήσαμε περιλαμβάνει την αξιοποίηση και ανακαίνιση του παλιού χώρου που όλοι ήξεραν ως “Χάραμα” -λειτουργούσε εκεί το γνωστό κέντρο διασκέδασης της δεκαετίας του ΄50- καθώς και τη δημιουργία στον ίδιο χώρο ενός μουσείου για το ρεμπέτικο τραγούδι. Παράλληλα θα λειτουργούν κι αίθουσες εκμάθησης μουσικών οργάνων”.
Παράλληλα η μελέτη προβλέπει την αποκατάσταση και ανάδειξη του κτιρίου των γραφείων της Σκοπευτικής Εταιρείας όπου στη θέση του θα δημιουργηθεί ένα πολιτιστικό κέντρο με βιβλιοθήκη, αναγνωστήριο και χώρο πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Παράλληλα στο χώρο του Σκοπευτηρίου -αυτόν του κυνηγετικού ομίλου συγκεκριμένα- θα δημιουργηθεί ένα μεγάλο υπαίθριο θέατρο που θα φιλοξενεί εκδηλώσεις, συναυλίες που γίνονταν και παλιότερα, αλλά τώρα θα πραγματοποιούνται με καλύτερη οργάνωση και σε βελτιωμένες συνθήκες.
Και σίγουρα αυτό θα έχουν σχέση με το μνημείο του Σκοπευτηρίου. Επίσης στον ίδιο χώρο έχουμε προβλέψει τη δημιουργία ενός υπαίθριου αθλητικού κέντρου για όλες τις ηλικίες στο χώρο ενός εγκαταλειμμένου γηπέδου. Βρίσκονταν κι αυτό μέσα στο Άλσος από την πάνω μεριά.
Περιέχει ένα γήπεδο και ένα μικρό στίβο και μέσα στο χώρο του Άλσους θα υπάρχουν όργανα εκγύμνασης ενηλίκων καθώς και ένα πάρκο σκύλων.
Και ένα σημείο πληροφόρησης “info-kiosk” που θα ενημερώνει για τους χώρους και την ιστορία τους.
“Έχουμε επέμβει στην υφιστάμενη “Πλατεία των Διακοσίων” που υπάρχουν σιντριβάνια αλλά αποκαθιστούμε τα καθιστικά τηρώντας την εγκατάσταση των σιντριβανιών” μας είπε η αρχιτέκτονας του έργου Δώρα Παπαθανασίου.
“Το όραμά μας είναι ο σεβασμός στο Άλσος και την ιστορικότητα του χώρου.
Για παράδειγμα, στο “Χάραμα” όπου κρατάμε την παλιά διάταξη αλλά το δημιουργούμε ως σύγχρονο κτίριο.
Το υπαίθριο θέατρο θα είναι πάρα πολύ μεγάλο αλλά και οι ενέργειες που έχουν γίνει στον υπόλοιπο χώρο δείχνουν σεβασμό στην ιστορία του χώρου αλλά και επιθυμία για αναβάθμισή του ώστε να γίνει πόλος έλξης για τους δημότες αλλά και όλους τους Αθηναίους.
Έτσι θα μάθουν όλοι την ιστορία της περιοχής. Και από την εμπλοκή μας μάθαμε τις ομορφιές της Καισαριανής, αυτό το κατώφλι του Υμηττού, που έχει τόση ιστορία.
Είναι σημαντικό η επίσκεψη στο Σκοπευτήριο να γίνεται πιο οργανωμένη, πιο συστηματική και πιο εύκολη για όλους”.
H ομάδα της αρχιτεκτονικής μελέτης που ασχολήθηκε με αυτό το έργο από το 2019 μέχρι το 2022: Στέφανος Πάντος , Δώρα Παπαθανασίου , Βιβή Παπαδημητρίου, Δήμητρα Καραδήμου, Αγγελος Κλίνης, Χριστίνα Πάντου, Γιώργος Φραγκούλης, Έρνα Κουμερκερίδου.