Ακρίβεια: Απελπιστικά στοιχεία για φρούτα και στο ψωμί

Ακρίβεια: «Μαχαίρι» στην κατανάλωση βασικών ειδών διατροφής έβαλαν τα νοικοκυριά στην Ελλάδα το 2023, προκειµένου να µπορέσουν να καλύψουν και άλλες βασικές ανάγκες υπό την ασφυκτική πίεση των ανατιµήσεων στο διαθέσιµο εισόδηµα. Όλες οι εξελίξεις στο xristika.gr.

Αυτό, βεβαίως, δεν σηµαίνει ότι πλήρωσαν και λιγότερο, καθώς η µέση µηνιαία δαπάνη για τα ίδια σχεδόν είδη αυξήθηκε.

Οι ανατιµήσεις στα τρόφιµα, οι οποίες συνεχίστηκαν το 2023 για τρίτη συνεχή χρονιά, είχαν ως συνέπεια ένα µέσο νοικοκυριό να δαπανά κάτι περισσότερο από το 1/5 των µηνιαίων εξόδων του για τρόφιµα. Ακόµη πιο επώδυνες ήταν οι αυξήσεις στα είδη διατροφής για τα πλέον φτωχά νοικοκυριά, καθώς οι δαπάνες για αυτή την κατηγορία αγαθών αντιστοιχεί στο 1/3 των συνολικών δαπανών τους, όπως προκύπτει από την Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών για το έτος 2023 που δηµοσιοποίησε χθες η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).

Εάν προστεθούν και οι δαπάνες για στέγαση, τότε ένα µέσο νοικοκυριό αφιερώνει για τρόφιµα και στέγαση το 34,1% των δαπανών του, ποσοστό που για τα φτωχότερα νοικοκυριά φτάνει το 55,8%.

Η µέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών για αγορές, κατά το έτος 2023, ανήλθε σε 20.223,36 ευρώ (1.685,28 τον µήνα), καταγράφοντας ετήσια αύξηση 5,3% (1.600,34 ευρώ) σε σχέση µε το 2022.

Σε σταθερές τιµές, η µέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών αυξήθηκε σε ποσοστό µόλις 1,7% ή 347,16 ευρώ, λόγω της επίδρασης του πληθωρισµού, που το 2023 ήταν 3,5%.

Η µέση ετήσια δαπάνη για κάθε άτοµο, το 2023, ανήλθε στα 8.358,24 ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 11,2% (841,92 ευρώ ετησίως) σε σύγκριση µε το 2022 (7.516,32 ευρώ).

Το µεγαλύτερο ποσοστό των δαπανών των ελληνικών νοικοκυριών, 20,7% από 20,9% το 2022, αφορά την αγορά ειδών διατροφής. Σε απόλυτα µεγέθη αυτό σηµαίνει 348,92 ευρώ τον µήνα από 334,03 ευρώ τον µήνα το 2022, µια αύξηση δηλαδή κατά 4,5%.

Αν και δαπανήσαµε για τα περισσότερα από τις βασικές κατηγορίες ειδών διατροφής περισσότερα χρήµατα σε σύγκριση µε πέρυσι, κατά 1,2% στην περίπτωση των αλεύρων-ψωµιού-δηµητριακών έως 11,9% για ελαιόλαδο, καταναλώσαµε αρκετά µικρότερες ποσότητες.

Το παραπάνω δεν σηµαίνει τίποτα άλλο από το ότι πληρώσαµε περισσότερα για να αγοράσουµε λιγότερα. Ετσι, η µέση µηνιαία κατανάλωση (σε ποσότητες) υποχώρησε το 2023 κατά 13,6% σε ό,τι αφορά το ελαιόλαδο, κατά 12,7% στα οινοπνευµατώδη ποτά, κατά 11,8% στα ψάρια.

Επίσης, καταναλώσαµε λιγότερο κατά 10,7% ρύζι, κατά 6,1% κρέας, κατά 5,3% λιγότερο αυγά και κατά 5,2% λιγότερο γάλα και ζυµαρικά.

Περικοπές κάναµε ακόµη και στο ψωµί (-4,3%), στα φρούτα και τα λαχανικά (-4% και -3,4% αντιστοίχως).

Επιπλέον, καταναλώσαµε λιγότερο ηλεκτρικό ρεύµα, κατά 9,2% σε σύγκριση µε το 2022, αλλά και λιγότερα καύσιµα, τόσο υγρά, όπως είναι η βενζίνη και το πετρέλαιο όσο και στερεά.

Με δεδοµένο ότι η πλειονότητα των νοικοκυριών έπρεπε να αγοράσει, δίνοντας περισσότερα χρήµατα, είδη διατροφής, αναγκαστικά έκανε περικοπές σε λιγότερο βασικά είδη.

Το µεγαλύτερο πλήγµα δέχτηκε η κατηγορία των ειδών ένδυσης και υπόδησης µε τα ελληνικά νοικοκυριά να αφιερώνουν εκεί µόλις το 4,7% των συνολικών δαπανών, ποσοστό µικρότερο και από τα χρόνια της οικονοµικής κρίσης.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι στη διάρκεια της περιόδου 2008-2023 αυτό είναι το µικρότερο ποσοστό που συναντάται και εµφανίζεται εκτός από το 2023 και το 2020, αλλά για λόγους που έχουν να κάνουν µε τον αναγκαστικό εγκλεισµό λόγω της πανδηµίας.

Η µεγαλύτερη µείωση σε απόλυτες τιµές την περίοδο 2008-2023 και δη 54% παρατηρείται στη δαπάνη για είδη ένδυσης – υπόδησης.

Συνολικά η µέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών το 2023 εµφανίζεται µειωµένη κατά 20,8% σε σύγκριση µε το 2008, λίγο δηλαδή πριν από την εκδήλωση της οικονοµικής κρίσης.

Τότε η µέση µηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών σε τρέχουσες τιµές ήταν 2.120,40 ευρώ.

Το 2009 ήταν η τελευταία χρονιά που διαµορφώθηκε σε επίπεδα άνω των 2.000 ευρώ (2.065,11 ευρώ) για να µην ανεβεί ποτέ ξανά από τότε πάνω από αυτό το όριο.

Η συνέχιση των ανατιµήσεων το 2023 είχε ως αποτέλεσµα τη διεύρυνση των ανισοτήτων.

Συγκεκριµένα, το µερίδιο της µέσης ισοδύναµης δαπάνης του πλουσιότερου 20% του πληθυσµού είναι 5,72 φορές µεγαλύτερο από το µερίδιο της µέσης ισοδύναµης δαπάνης του φτωχότερου 20% του πληθυσµού (έναντι 5,39 φορές το 2022).

Ο δείκτης µειώνεται στο 4,49 (από 4,21 το 2022) εάν ληφθεί υπόψη η τελική καταναλωτική δαπάνη (πρόκειται για την αξία σε χρήµα των αγαθών και υπηρεσιών που αγόρασε το νοικοκυριό ή έλαβε σε είδος από δική του παραγωγή, δικό του κατάστηµα κ.ο.κ. για να καλύψει τις ανάγκες του).

Εάν προστεθούν και οι δαπάνες για στέγαση, τότε ένα µέσο νοικοκυριό αφιερώνει για τρόφιµα και στέγαση το 34,1% των δαπανών του.

Ακρίβεια: Δείτε πόσο θα πωλούνται ντομάτες, αγγούρια και πιπεριές

Στην αγορά του Ρέντη οι παράγοντες μιλούν για μεγάλες ελλείψεις λόγω των καιρικών συνθηκών. Όλες οι εξελίξεις στο xristika.gr.

Παραμένουν σε υψηλά επίπεδα οι τιμές σε φρούτα και οπωροκηπευτικά καθώς την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται κλιμάκωση της ακρίβειας που είχε φρενάρει το καλοκαίρι.

Στο ΣΚΑΪ μίλησε ο εκπρόσωπος του νέου ΙΝΚΑ Παναγιώτης Γεωργιάδης ο οποίος ανέφερε ότι οι καιρικές συνθήκες επηρέασαν την εγχώρια παραγωγή με αποτέλεσμα η προσφορά να είναι μικρή ενώ εκτίμησε ότι μέσα στον μήνα αναμένονται νέες ανατιμήσεις και μάλιστα αυτές θα πλήξουν και άλλα προϊόντα. «Ακόμα και σε αρνητικό πληθωρισμό η ακρίβεια δεν θα τελειώσει γιατί διαθέσιμες εισόδημα και τιμές έχουν τεράστια απόκλιση».

Στην αγορά του Ρέντη οι παράγοντες μιλούν για μεγάλες ελλείψεις λόγω των καιρικών συνθηκών. «Οι τιμές καθορίζονται από την παραγωγή. Για τα γεμιστά θες 10 ευρώ» η διαπίστωση του ρεπορτάζ.

Ακρίβεια: Οι τιμές στο λάδι

Ο ελαιοπαραγωγος, Γιάννης Παυλάκος μίλησε στο «MEGA Σαββατοκύριακο» για την παραγωγή του λαδιού και έκανε εκτιμήσεις για την φετινή σεζόν.

«Το περσινό λάδι φεύγει από τον παραγωγό λίγο πάνω από στα 7-7,5 ευρώ ενώ στο σούπερ μάρκετ η τιμή είναι σχεδόν διπλάσια και μάλιστα το λίτρο όχι το κιλό.

Προσωπική εκτίμηση ότι η φετινή είναι καλύτερη και θεωρώ ότι θα ξεκινήσει να φεύγει περίπου στην ίδια τιμή δηλαδή στα 7-7,50 ευρώ. Δεν θα έχουμε αποκλιμάκωση τιμών για τον καταναλωτή».

Εκατό ημέρες μετά τις πρώτες της εκτιμήσεις για την παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου της νέας εσοδείας 2024/25, και επανεξέταση των δεδομένων το συμπέρασμα της 4Ε είναι ότι αν και οι παραγωγές ορισμένων ελαιοπαραγωγικών χωρών αναθεωρούνται, η βασική εικόνα της ισπανικής και της παγκόσμιας παραγωγής θα παραμείνει στο ίδιο πλαίσιο. Συγκεκριμένα:

Ακρίβεια: Εκτιμώμενη παραγωγή ελαιολάδου 2024/25 (ποσότητες σε χιλιάδες τόνους)

Ισπανία 1.300 – 1.500
Τουρκία 300 – 320
Ελλάδα 230 – 290 (250)
Τυνησία 260 – 280
Ιταλία 180 – 200
Πορτογαλία 160 – 180
Μαρόκο 110 – 140
Συρία 90 – 100
Λοιπές 550 – 650

Εκτίμηση παγκόσμιας παραγωγής 3.000 – 3.200

Ακρίβεια: Η παραγωγή τα προηγούμενα χρόνια (2023-2024, 2022-2023)

Ισπανία 830, 667

Ιταλία 289, 241

Ελλάδα 150, 345

Τυνησία 200, 180

Τουρκία 210, 380

Πορτογαλία 150,126

Μαρόκο 106, 107

Συρία 95, 125

Παγκόσμια 2407, 2570

Με βάση τα παραπάνω, μετά από τρία ταραγμένα χρόνια ξηρασίας και αντίξοων καιρικών συνθηκών, η παγκόσμια παραγωγή αναμένεται -εκτός απροόπτου – να επανέλθει στα φυσιολογικά της επίπεδα.

Οι τιμές πρώτης ύλης (χονδρική, βυτίου ex-work) αναμένεται να υποχωρήσουν, ιδίως όσο θα ξαναγεμίζουν οι δεξαμενές των ελαιοτριβείων, του εμπορίου και της βιομηχανίας τυποποίησης μετά τον Δεκέμβριο 2024.

Μία τιμή παραγωγού μεταξύ των 5 – 5,5€/κιλό για τα μέσης ποιότητας έξτρα παρθένα θα μπορούσε να θεωρηθεί «λογική» υπό τις παραπάνω συνθήκες. Ενδεικτικά, η τιμή παραγωγού (βυτίο στην πόρτα του ελαιοτριβείου) ξεκίνησε από 9 ευρώ/κιλό και έφτασε να πωλείται στα 7 – 7,5€/κιλό

Ωστόσο, ο κύριος προσδιοριστικός παράγοντας αναμένεται να αποδειχθεί η κατανάλωση.

Τις δύο τελευταίες εμπορικές περιόδους η εκτόξευση των τιμών των ελαιολάδων οδήγησε ένα σημαντικό τμήμα της κατανάλωσης ελαιολάδου, μεταξύ 30 και 40%, να στραφεί σε ανταγωνιστικά σπορέλαια ή και να περιορίσει τις διάφορες χρήσεις στη μαζική αλλά και στην οικιακή εστίαση.

Το μεγάλο «στοίχημα» του ελαιολάδου είναι να επανακάμψει αυτή η κατανάλωση όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Διαφορετικά η ανισορροπία με το πλεόνασμα της προσφοράς θα τείνει να πιέζει πτωτικά τις τιμές παραγωγού.

Γι΄ αυτό λοιπόν η αποκλιμάκωση των τιμών στα ράφια των αλυσίδων λιανικής, όπως και οι δράσεις προώθησης της κατανάλωσης είναι ζωτικής σημασίας για την ισορροπία όλου του κλάδου και προς το συμφέρον και των ελαιοπαραγωγών.

Ακρίβεια: Τα χειρότερα… έρχονται

Καμπανάκι ΤτΕ για ακρίβεια στα φρέσκα τρόφιμα – Δεν τελείωσαν οι ανατιμήσεις, πλήγμα στο διαθέσιμο εισόδημα. Όλες οι λεπτομέρειες στο xristika.gr.

Εξαιρετικά… ανθεκτικό παραμένει το κύμα των ανατιμήσεων στα τρόφιμα με την Τράπεζα της Ελλάδας να περιμένει μεν περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού ειδών διατροφής στη χώρα μας, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς από το γενικό πληθωρισμό που στο σύνολο του έτους αναμένεται να διαμορφωθεί στο 3%.

Αυτήν ακριβώς την «επιμονή» του πληθωρισμού ειδών διατροφής εξετάζει ειδική ανάλυση που περιλαμβάνεται στην έκθεση για τη νομισματική πολιτική της Τράπεζας της Ελλάδας. «Ο πληθωρισμός ειδών διατροφής στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ το 2023 ήταν υπερδιπλάσιος του γενικού πληθωρισμού.

Παρά το γεγονός ότι ο γενικός πληθωρισμός αποκλιμακώνεται, ο πληθωρισμός ειδών διατροφής αποδεικνύεται πιο επίμονος και μειώνεται με σημαντικά βραδύτερο ρυθμό», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ακρίβεια: Η πορεία των τιμών

Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αυξήθηκε έντονα το 2022 και παρουσίασε αξιοσημείωτη επιμονή το 2023, καθώς δεν ακολούθησε την πτωτική πορεία των ενεργειακών αγαθών.

Παρά ταύτα εισήλθε σε καθοδική τροχιά, καταγράφοντας κατά τους πέντε πρώτους μήνες του 2024 σημαντικά χαμηλότερους ετήσιους ρυθμούς.

Ωστόσο, αν και τον Απρίλιο του 2024 η Ελλάδα είχε το δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό ειδών διατροφής στην ευρωζώνη, το Μάιο παρατηρήθηκε έντονη αποκλιμάκωση και σημαντική σύγκλιση με το μέσο όρο της ευρωζώνης.

Τους επόμενους μήνες αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού ειδών διατροφής στην Ελλάδα, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς.

Ακρίβεια: Τα εισαγόμενα και η εγχώρια παραγωγή

Τα είδη διατροφής κατανέμονται σε δύο βασικές συνιστώσες, δηλαδή στα μη επεξεργασμένα και στα επεξεργασμένα είδη διατροφής, που ταυτοχρόνως αποτελούν και δύο από τις πέντε κύριες συνιστώσες του ΕνΔΤΚ.

Από την εξέταση των δύο συνιστωσών του πληθωρισμού των ειδών διατροφής στην Ελλάδα προκύπτει ότι οι τιμές των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής κινήθηκαν έντονα ανοδικά το 2023, πιθανώς λόγω της μεγάλης αύξησης των τιμών της ενέργειας (φυσικού αερίου και πετρελαίου) και των λιπασμάτων οι οποίες οδήγησαν στην άνοδο των τιμών παραγωγού και κατά συνέπεια των τιμών καταναλωτή.

Πρόσθετη ανοδική επίδραση στις τιμές των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής που αφορούν κυρίως την εγχώρια παραγωγή είχε το μισθολογικό κόστος, το οποίο επηρεάστηκε από τις αυξήσεις των μισθών, όπως αυτές παρατηρούνται μέσω των κατανομών αμοιβών, και ειδικότερα από τις αυξήσεις στα χαμηλότερα μισθολογικά κλιμάκια.

Παρόμοιες ήταν και εξακολουθούν να είναι οι πηγές του έντονου και επίμονου πληθωρισμού στα επεξεργασμένα είδη διατροφής.

Κύριοι προσδιοριστικοί παράγοντες των τιμών των επεξεργασμένων ειδών διατροφής είναι οι τιμές σε επίπεδο παραγωγού και οι διεθνείς τιμές των διατροφικών εμπορευμάτων, τα οποία είναι οι βασικές εισροές των επιχειρήσεων που επεξεργάζονται και πωλούν είδη διατροφής.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτιμάται ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αύξηση των διεθνών τιμών των τροφίμων και ειδικά των σιτηρών.

Ως πρόσθετοι προσδιοριστικοί παράγοντες του πληθωρισμού ειδών διατροφής αναφέρονται η κλιματική κρίση και τα συνακόλουθα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και η πανδημία του κορονοϊού λόγω διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα και περιορισμών στο εμπόριο ειδών διατροφής.

Οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές στη Θεσσαλία έπληξαν την πλευρά της προσφοράς τροφίμων, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση των τιμών, καθώς παρατηρήθηκαν ελλείψεις σε πολλά αγαθά. Δεδομένου ότι η κλιματική κρίση συνεπάγεται και αβεβαιότητα των καιρικών προγνώσεων, εκτιμάται ότι στο μέλλον θα υπάρξει μεγαλύτερη μεταβλητότητα στις τιμές των ειδών διατροφής.

Ακρίβεια: Πού οφείλεται η επιμονή

Σύμφωνα με την ΤτΕ, η επιμονή αυτή συνδέεται με το πλήθος και τη μεταβλητότητα των παραγόντων που επηρεάζουν τον πληθωρισμό ειδών διατροφής.

Οι τιμές της ενέργειας (κυρίως του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου και των υγρών καυσίμων), οι τιμές των λιπασμάτων και οι διεθνείς τιμές των εμπορευμάτων, που λειτουργούν ως κύρια εισροή για τα επεξεργασμένα είδη διατροφής, παρουσιάζουν έντονες αυξήσεις τα τελευταία χρόνια, ωθώντας υψηλότερα τόσο το γενικό επίπεδο τιμών όσο και τις τιμές των τροφίμων.

Οι ταυτόχρονες αυξήσεις των προσδιοριστικών παραγόντων του πληθωρισμού ειδών διατροφής είναι η βασική αιτία της υψηλής επιμονής του.

Στους παράγοντες αυτούς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η αβεβαιότητα που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή και τα σχετιζόμενα καιρικά φαινόμενα, τα οποία συχνά δημιουργούν διαταραχές στην προσφορά των τροφίμων.

Μάλιστα, η επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής είναι υψηλότερη σε σύγκριση με την επιμονή του γενικού πληθωρισμού σε περιόδους αύξησης των τιμών, όπως η περίοδος από τις αρχές του 2021 έως και τα τέλη του 2023.

Σε αυτές τις περιόδους οι τιμές αυξάνονται, ωθώντας τον πληθωρισμό προς τα επάνω, όμως οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται ακόμη περισσότερο, καθώς κινούνται ανοδικά οι τιμές μιας σειράς προσδιοριστικών παραγόντων τους, όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω.

Ακρίβεια: Πλήγμα στο διαθέσιμο εισόδημα και την υγεία

Το ζήτημα του πληθωρισμού τροφίμων είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς όπως αναφέρεται στην ανάλυση της ΤτΕ οι διαρκώς αυξανόμενες τιμές των ειδών διατροφής έχουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο εισόδημα των νοικοκυριών, δεδομένου ότι τα τρόφιμα κατατάσσονται στα αγαθά πρώτης ανάγκης, με ιδιαίτερα χαμηλή ελαστικότητα ζήτησης.

Επιπρόσθετα, η υψηλή επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής έχει σημαντικές αναδιανεμητικές συνέπειες, καθώς τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα επιβαρύνονται δυσανάλογα σε σύγκριση με νοικοκυριά που βρίσκονται υψηλότερα στην εισοδηματική κατανομή, αφού υποχρεώνονται να αφιερώσουν μεγαλύτερο αναλογικά μέρος του εισοδήματός τους στην κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών.

Μια ακόμη σημαντική επίπτωση, πως τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα αντιμετωπίζοντας πολύ ακριβές τιμές συχνά ωθούνται στην υποκατάσταση τροφίμων υψηλότερης διατροφικής αξίας από τρόφιμα κατώτερης διατροφικής αξίας, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας της διατροφής τους και ως εκ τούτου τη δημιουργία υγειονομικών κινδύνων για τα μέλη τους.

Ακρίβεια: Δείτε πόσο θα πωλείται από 1η Ιουλίου το μπουκαλάκι νερό

Νερό: Περιβαλλοντικό «καπέλο» από 1η Ιουλίου σε νερά, αναψυκτικά και μπύρες – Αύξηση 20% στο εμφιαλωμένο νερό. Όλες οι λεπτομέρειες στο xristika.gr.

Με νέες αυξήσεις σε διάφορα προϊόντα, ανάμεσα τους και το εμφιαλωμένο νερό, θα βρεθούν αντιμέτωποι οι πολίτες, από την 1η Ιουλίου.

Λόγω αύξησης της τιμής των πλαστικών, αλουμινένιων και γυάλινων μπουκαλιών θα επιβάλλεται το λεγόμενο εγγυοδοτικό αντίτιμο ή αλλιώς ένα περιβαλλοντικό τέλος και οι τιμές υπολογίζεται ότι θα είναι κατά 10 με 15 λεπτά του ευρώ υψηλότερες από τις σημερινές για εμφιαλωμένα νερά, μπύρες και αναψυκτικά.

Ενδεικτικά:

• Το εμφιαλωμένο νερό θα πάει από 0,50 λεπτά στα 0,60.
• Τα αναψυκτικά από €1 στο €1,10
• Φιάλη μπυρα από €1,66 στο €1,76
• Φρέσκο γάλα του 1,5 λίτρου από €1,49 στο €1,64

Η ρύθμιση προβλέπει την επιστροφή των χρημάτων μέσω voucher. Πιο συγκεκριμένα, οι καταναλωτές που θα επιστρέφουν τις άδειες συσκευασίες στο κατάστημα, θα λαμβάνουν ένα «κουπόνι» ως ανταμοιβή.

Η συσκευασία θα πρέπει όμως να φέρει την ειδική σήμανση που δείχνει ότι εντάσσεται στο σύστημα επιστροφής εγγύησης, είτε επί της ίδιας της συσκευασίας είτε στην ετικέτα.